بیماری فتق چیست؟ آشنایی با علائم و روش درمان آن

فتق معمولاً از ترکیب ضعف و فشار عضلانی ایجاد می شود. پزشکان ممکن است بسته به شدت فتق، انتظار برای بروز علائم بیشتر فتق یا جراحی ترمیم فتق را پیشنهاد کنند.

فتق چیست؟

فتق زمانی اتفاق می افتد که یک عضو از حفره‌ای در عضله یا بافتی که آن عضو را در جای خود نگه می دارد خارج شود. به عنوان مثال، روده ها ممکن است از ناحیه ضعیف شده در دیواره شکم بیرون بزنند.

بسیاری از فتق ها در شکم بین قفسه سینه و باسن فرد ایجاد می شوند، اما می توانند در قسمت بالای ران و کشاله ران نیز ظاهر شوند.

لزوما همه فتق ها تهدید کننده سلامت فرد نیستند، اما خود به خود از بین نمی روند. گاهی اوقات ممکن است برای جلوگیری از عوارض خطرناک نیاز به جراحی داشته باشند.

علائم بیماری فتق

شایع ترین علامت فتق، برآمدگی در ناحیه آسیب دیده است. به عنوان مثال، در مورد فتق اینگوینال، ممکن است متوجه یک توده در دو طرف استخوان شرمگاهی، جایی که کشاله ران و ران شما به هم می‌رسند، شوید.

ممکن است وقتی دراز می کشید این توده ناپدید شود. هنگامی که ایستاده اید، خم می شوید یا سرفه می کنید، به احتمال زیاد فتق خود را از طریق لمس احساس می کنید. ناراحتی یا درد در ناحیه اطراف توده نیز ممکن است وجود داشته باشد.

برخی از انواع فتق، مانند فتق هیاتال، می توانند علائم خاص تری داشته باشند. اینها می تواند شامل سوزش سر دل، مشکل در بلع و درد قفسه سینه باشد.

در بسیاری از موارد، فتق علامتی ندارد. ممکن است ندانید که فتق دارید، مگر اینکه در حین معاینه پزشکی برای یک مشکلی دیگر تشخیص داده شود.

علل بیماری فتق

به استثنای فتق برشی (یکی از عوارض جراحی شکم)، در بیشتر موارد، هیچ دلیل واضحی برای ایجاد فتق وجود ندارد. خطر فتق با افزایش سن افزایش می یابد و در مردان بیشتر از زنان رخ می دهد.

فتق می تواند مادرزادی باشد (در بدو تولد وجود داشته باشد) یا در کودکانی که دارای ضعف در دیواره شکم هستند ایجاد شود.

فعالیت ها و مشکلات پزشکی که باعث افزایش فشار روی دیواره شکم می شود می تواند منجر به فتق شود که شامل:

• فشار آوردن به شکم هنگام اجابت مزاج (به عنوان مثال به دلیل یبوست طولانی مدت)
• سرفه های مداوم
• فیبروز سیستیک
• پروستات بزرگ‌شده
• زور زدن برای ادرار کردن
• اضافه وزن یا چاق بودن
• مایع شکمی
• بلند کردن وسایل سنگین
• دیالیز صفاقی
• تغذیه ضعیف
• سیگار کشیدن
• فعالیت بدنی
• بیضه های نزول نکرده

انواع فتق کدامند؟

انواع خاصی از فتق عبارتند از:

1. فتق اینگوینال: فتق مغبنی شایع ترین نوع بیماری فتق است که 75 درصد از کل فتق‌ها را شامل می‌شود. اینها بیشتر بر مردان یا افرادی که در بدو تولد مرد هستند (AMAB) تاثیر می‌گذارند. فتق اینگوینال زمانی اتفاق می‌افتند که بخشی از روده به داخل کانال مغبنی بیرون بزند. کانال مغبنی مسیری است که از قسمت داخلی ران شما می‌گذرد.
2. فتق فمورال: فتق فمورال یک نوع کمتر شایع از فتق کشاله ران است که در کانال فمورال که زیر کانال اینگوینال قرار دارد، رخ می دهد. در این مورد بافت چربی ممکن است از کانال فمورال بیرون بزند.
3. فتق هیاتال: فتق هیاتال یکی دیگر از انواع رایج فتق است که در طول زندگی ممکن است به آن مبتلا شوید. زمانی اتفاق می‌افتد که دهانه دیافراگم شما - جایی که مری شما از آن عبور می‌کند - باز می‌شود و قسمت بالای معده از طریق آن حفره به سمت قفسه سینه فشار می‌آورد.
4. فتق دیافراگم مادرزادی: فتق دیافراگم مادرزادی یک نقص مادرزادی جدی است که در آن دیافراگم در طول رشد جنین تا آخر بسته نمی شود. این می تواند باعث شود که اندام های شکمی در حفره قفسه سینه لیز بخورند در حالی که اندام ها هنوز در حال رشد هستند و اطراف ریه ها را شلوغ کنند.
5. فتق برشی: فتق برش زمانی رخ می دهد که بافت از طریق برش قبلی در دیواره شکم شما بیرون بزند که با گذشت زمان ضعیف شده است. این یک عارضه جانبی رایج جراحی شکم است.
6. فتق ناف: فتق ناف زمانی اتفاق می افتد که بخشی از روده شما از سوراخی در دیواره شکم نزدیک ناف شما عبور می کند. اکثر فتق های ناف مادرزادی هستند (از بدو تولد وجود دارند).
7. فتق شکمی: فتق شکمی هر فتقی است که از طریق دیواره جلویی شکم ایجاد می شود. این شامل فتق نافی و فتق برشی است. فتق اپی گاستر یک فتق شکمی بالای ناف است.
8. فتق پرینه: فتق پرینه زمانی اتفاق می‌افتد که اندام‌ها یا بافت‌ها از سوراخ یا ضعف در کف لگن به داخل حفره شکم فشار می‌آورند. این نوع فتق نسبتا نادر است.

فتق در مردان

علائم شایع فتق در مردان شامل برآمدگی یا تورم قابل مشاهده در کشاله ران یا کیسه بیضه، درد یا ناراحتی در ناحیه آسیب دیده، احساس سنگینی و افزایش ناراحتی هنگام بلند شدن، سرفه‌کردن یا زور زدن است. مهم است که برای تشخیص و درمان مناسب به پزشک مراجعه شود.

فتق در زنان

بین زنان و مردان معمولاً تفاوتی در فتق وجود ندارد، اما استثناهایی نیز هست. به عنوان مثال، فتق کشاله ران گاهی اوقات می تواند به سمت اندام های جنسی زنان سر بخورد. فتق فمورال بیشتر در زنان یا افرادی که در بدو تولد به آنها جنسیت زنانه اختصاص داده شده است (AFAB) رخ می دهد و ممکن است باعث درد غیر قابل مشاهده و غیرقابل تشخیص کشاله ران شود.

فتق در کودکان و نوزادان

فتق در کودکان به خصوص نوزادان شایع است. آنها می توانند زمانی اتفاق بیفتند که بخشی از دیواره شکم در بدو تولد ضعیف باشد. اگر کودک شما یکی از این موارد را داشته باشد، معمولا متوجه برآمدگی در ناحیه کشاله ران یا اطراف ناف او خواهید شد. همچنین ممکن است کودک شما زیاد گریه کند و از خوردن امتناع کند. فتق ها اغلب وقتی کودک شما گریه می کند، سرفه می کند یا مدفوع می کند، برآمده می شود. همچنین ممکن است متوجه شوید که شکم آنها در لمس حساس است.

آیا بیماری فتق خطرناک است؟

گاهی اوقات فتق درمان نشده می تواند منجر به عوارض بالقوه جدی شود.

فتق ممکن است رشد کند و علائم بیشتری ایجاد کند. همچنین ممکن است فشار زیادی بر بافت های مجاور وارد کند که می تواند باعث تورم و درد در ناحیه اطراف شود.

بخشی از روده نیز ممکن است در دیواره شکم گیر کند. به این مورد حبس روده گفته می‌شود. حبس روده می تواند آن را مسدود کند و باعث درد شدید، حالت تهوع یا یبوست شود.

اگر قسمت به دام افتاده روده جریان خون کافی نداشته باشد، خفه شدن روده رخ می دهد. این اتفاق می تواند باعث عفونت یا مرگ بافت روده شود. فتق خفه شده یک مورد حیاتی و اورژانسی است و نیاز به مراقبت های فوری پزشکی دارد.

برخی از علائمی که می تواند نشان دهد که شما باید برای فتق خود به دنبال مراقبت های پزشکی اورژانسی باشید، عبارتند از:

• برآمدگی که قرمز یا بنفش می شود.
• دردی که ناگهان بدتر می شود.
• حالت تهوع
• استفراغ
• تب
• عدم توانایی دفع گاز یا اجابت مزاج

نحوه تشخیص بیماری فتق

اگر پزشک فکر کند که ممکن است فتق داشته باشید، شما را معاینه خواهد کرد. ممکن است پزشک از شما بخواهد در حین فشار دادن فتق، سرفه کنید، فشار بیاورید یا بایستید. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که یک سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن) یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) انجام دهید. اما اسکن برای همه ضروری نیست.

روش های درمان بیماری فتق

تنها راه برای درمان موثر فتق، جراحی ترمیم آن است. اینکه آیا به جراحی نیاز دارید یا نه بستگی به اندازه فتق و شدت علائم شما دارد.

پزشک ممکن است بخواهد به سادگی فتق شما را از نظر عوارض احتمالی تحت نظر داشته باشد. این رویکرد انتظار مراقبه نامیده می شود.

در برخی موارد، پوشیدن فتق‌بند ممکن است به کاهش علائم فتق کمک کند. فتق‌بند یک زیرپوش حمایتی است که به نگه داشتن فتق در جای خود کمک می کند. همیشه قبل از استفاده از فتق‌بند به پزشک خود مراجعه کنید تا مطمئن شوید که به درستی از آن استفاده می‌کنید.

اگر فتق هیاتال دارید، داروهای بدون نسخه (OTC) و داروهای تجویزی که اسید معده را کاهش می دهند، می توانند ناراحتی شما را تسکین داده و علائم را بهبود بخشند. اینها شامل آنتی اسیدها، مسدود کننده های گیرنده H2 و مهارکننده های پمپ پروتون هستند.

درمان های خانگی برای فتق

درمان‌های خانگی فتق شما را درمان نمی‌کنند، اما کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش علائم انجام دهید.

افزایش مصرف فیبر ممکن است به رفع یبوست کمک کند. یبوست ممکن است باعث زور زدن در حین حرکات روده شود که می تواند فتق را تشدید کند. برخی از نمونه‌های غذاهای پرفیبر شامل غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات است.

تغییرات رژیم غذایی نیز می تواند به علائم فتق هیاتال کمک کند. سعی کنید از خوردن وعده های غذایی حجیم یا سنگین خودداری کنید، بعد از غذا دراز نکشید یا خم نشوید و وزن بدن خود را در محدوده متوسط نگه دارید.

برای جلوگیری از رفلاکس اسید معده، از غذاهایی که ممکن است باعث آن شوند، مانند غذاهای تند و غذاهای حاوی گوجه فرنگی اجتناب کنید. علاوه بر این، اگر سیگار می کشید، ترک سیگار نیز ممکن است کمک کننده باشد.

تمرینات ورزشی فتق

ورزش ممکن است برای تقویت عضلات اطراف فتق و کاهش وزن موثر باشد و به کاهش برخی علائم کمک کند.

به یاد داشته باشید که برخی از انواع ورزش ها، مانند وزنه برداری یا ورزش هایی که به شکم فشار می آورند، ممکن است فشار را در ناحیه فتق افزایش دهند. این ورزش‌ها در واقع ممکن است باعث برآمدگی بیشتر فتق شوند. همین امر در مورد تمریناتی که به درستی انجام نمی شوند نیز صادق است.

اگر فتق دارید، بهتر است در مورد ورزش با پزشک یا فیزیوتراپ صحبت کنید. آنها می توانند به شما اطلاع دهند که کدام تمرینات برای شما بهتر است و چگونه آنها را به درستی انجام دهید تا از تحریک فتق خود جلوگیری کنید.

جراحی ترمیم فتق

مراقبت های پزشکی اولیه و تغییر شیوه زندگی می تواند علائم را به حداقل برساند. با این حال، جراحی تنها راه برای درمان موثر فتق است. اگر فتق شما بزرگتر می شود یا باعث درد می شود، جراح ممکن است تصمیم بگیرد که بهتر است عمل کنید. انواع مختلفی از جراحی های ترمیم فتق وجود دارد و جراح می تواند در مورد اینکه کدام یک برای شرایط شما مناسب است، راهنمایی کند.

اگر فتق باعث ایجاد سوراخ اضافی در دیواره شکم شما شود، ممکن است فتق شما را با دوختن سوراخ دیواره شکم در حین جراحی، ترمیم کنند.

گاهی اوقات فتق منجر به باز شدن یکی از گذرگاه‌های بدن حتی بیشتر از آنچه که باید باشد، می‌شود. به عنوان مثال، فتق می تواند در فضایی رخ دهد که مری از دیافراگم عبور می‌کند. در این موارد می توان جراحی را برای سفت کردن دهانه انجام داد.

همچنین فتق را می توان با جراحی باز یا لاپاراسکوپی ترمیم کرد.

در حین جراحی باز، جراح برشی را نزدیک به محل فتق ایجاد می کند و سپس بافت برآمده را به داخل شکم برمی گرداند. سپس ناحیه را می‌بندند و گاهی آن را تقویت می‌کنند. در نهایت برش را بخیه میزند.

در جراحی لاپاراسکوپی، جراح از یک دوربین کوچک و تجهیزات جراحی کوچک برای ترمیم فتق استفاده می کند. فقط به چند برش کوچک نیاز است و آسیب کمتری به بافت اطراف محل فتق می‌زند.

لازم به ذکر است که همه فتق ها برای جراحی لاپاراسکوپی مناسب نیستند. این مورد با تشخیص و صلاح‌دید جراح صورت می‌پذیرد.

پیشگیری از فتق

همیشه نمی توانید از ایجاد فتق جلوگیری کنید. گاهی اوقات فتق به دلیل یک بیماری ارثی موجود یا یک جراحی قبلی رخ می دهد.

با این حال، می توانید با تغییر سبک زندگی خود در جهت کاهش خطر ابتلا به فتق تلاش کنید. هدف این مراحل کاهش فشاری است که بر بدن خود وارد می کنید.

در اینجا چند توصیه کلی برای پیشگیری از فتق وجود دارد:

• اگر سیگار می کشید، به ترک آن فکر کنید.
• زمانی که بیمار هستید به پزشک مراجعه کنید تا دچار سرفه های مداوم نشوید.
• وزن بدن را در حد متوسط حفظ کنید.
• سعی کنید هنگام اجابت مزاج یا هنگام ادرار کردن، زور نزنید.
• برای جلوگیری از یبوست به اندازه کافی غذاهای فیبردار مصرف کنید.
• ورزش هایی را انجام دهید که به تقویت عضلات شکم شما کمک می کند.
• از بلند کردن وزنه هایی که برای شما خیلی سنگین هستند خودداری کنید. اگر مجبورید چیز سنگینی بلند کنید، روی زانوهایتان خم شوید نه کمر یا پشت. همچنین هنگام بلند کردن اجسام سنگین از حبس نفس خودداری کنید. در عوض، در طول بلند کردن اجسام بازدم کنید تا احتمال بروز یا بدتر شدن فتق هیاتال کاهش یابد.

اگر فتق درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟

گرچه یک فتق کوچک ممکن است هرگز شما را آزار ندهد؛ ولی با به دام انداختن روده و احتقان روده ممکن است خطرناک باشد. اما فتق ها به مرور زمان بزرگتر می شوند. دهانه سوراخ ایجاد شده به ضعیف شدن و کشیده شدن ادامه می دهد و به تدریج بافت بیشتری راه خود را به بیرون باز می‌کند. هرچه بافت بیشتری از سوراخ خارج شود، احتمال حبس شدن آن بافت بیشتر است که منجر به درد و سایر عوارض می شود.