بررسی ناهنجاری مادرزادی مجاری ادراری

سیستم کلیه و مجاری ادراری نقش مهمی در تصفیه خون و دفع مواد زائد بدن از طریق ادرار ایفا می‌کند. اعضای موجود در این مجموعه عبارتند از کلیه‌ها، حالب (میزنای)، مثانه و مجرای ادرار. بدن انسان مواد غذایی مورد نیاز خود را طریق خون جذب می‌کند و طی مکانیزمی پیچیده آن را تبدیل به انرژی مورد نیاز بدن می‌کند. پس از اینکه بدن، مواد مغذی مورد نیاز خود را جذب کرد، مواد زائد و سموم بدن در خون باقی می‌مانند. وظیفه کلیه و مجاری ادراری، کمک به حذف این مواد زائد از طریق ادرار و همچنین حفظ تعادل یون‌های ضروری بدن مانند پتاسیم و سدیم است. اختلالات مادرزادی سیستم ادراری یکی از ناهنجاری های شایع و آزاردهنده در جمعیت نوزادان، کودکان و افراد بزرگسال است. اختلالات مادرزادی مجاری ادراری و ناهنجاری های کلیه شامل بیماری‌هایی می‌شود که بر شکل و عملکرد کلیه‌ها از بدو تولد تأثیر می‌گذارند. اختلالات و ناهنجاری های مادرزادی به دو شکل نادر و شایع بروز نموده و بسته به منشأ ایجاد کننده مشکل از درمان های متفاوتی برخوردار خواهد بود. اگر ناهنجاری های مادرزادی مجاری ادرار در همان مراحل اول تشخیص داده شوند می‌توان از آسیب‌های شدید به کلیه جلوگیری کرد؛ اما در صورت تشخیص دیر هنگام ممکن است نارسایی کلیه اتفاق بیفتد و احتیاج به درمان‌هایی مانند دیالیز و یا پیوند کلیه باشد. به طور کلی کودکانی که با ناهنجاری‌های مادرزاردی کلیه متولد می‌شوند احتیاج به مراقبت و معاینات دوره‌ای توسط پزشکان متخصص را دارند.

ناهنجاری های مجرای ادرار مادرزادی

ناهنجاری های مجرای ادرار مادرزادی به مشکلات مجرای ادراری گفته می‌شود که کودک با آن متولد می شود. این مشکلات از طریق ژنتیک به کودک منتقل می‌شود. اختلالات و ناهنجاری مربوط به سیستم ادراری اعم از مشکلات مثانه، حالب و مجاری ادراری است.

دلایل ناهنجاری های مجرای ادرار مادرزادی

برخی از شایع ترین دلایل عبارتند از:

• موتاسیون های غیرطبیعی ژنی
• کمبودهای شدید تغذیه ای در دوران بارداری
• قرار گرفتن در معرض مواد، اشعه و ترکیبات تراتوژن
• مشکلات وراثتی

انواع ناهنجاری های مادرزادی مجاری ادراری

• برگشت ادرار: یکی از اختلالات و ناهنجاری های شایع سیستم ادراری، برگشت ادرار از حالب به لگنچه کلیه است. این عارضه نسبتاً شایع بوده و منجر به بروز هیدرونفروز، عفونت های کلیوی و دردهای خفیف تا شدید کلیوی خواهد شد.
• هیپوسپادیاس: یکی دیگر از مشکلات و اختلالات مادرزادی سیستم ادراری، هیپوسپادیاس و یا جا به جایی سوراخ خروجی مجرای ادرار در نوزاد است. در بیشتر موارد این عارضه به وسیله عمل های جراحی انجام شده توسط اورولوژیست در سنین کودکی مرتفع شده و از بین خواهد رفت.
• قطر و ضخامت غیر نرمال مجرای ادرار: یکی دیگر از اختلالات مادرزادی سیستم ادراری مربوط به تغییر در ضخامت و اندازه قطر و ضخامت مجرای ادرار و حالب به عنوان یکی از مهمترین اعضای سیستم کلیوی و ادراری است. این عارضه به سادگی توسط عکس برداری قابل تشخیص بوده و بسته به وضعیت بیمار درمان های متفاوتی خواهد داشت.
• اورتروسل یا یورتروسل (افتادگی مجرای ادرار): یکی دیگر از اختلالات مادرزادی سیستم ادراری که مربوط به افتادگی مجرای ادرار (پیشابراه)است و هنگامی رخ می دهد که مجرای ادرار به داخل کانال واژن فشار وارد می کند و کلیه، مثانه و حالب را به خود درگیر می کند.
• جا به جایی خروجی حالب: جا به جایی خروجی حالب و شکل گیری ناصحیح آن، از دیگر اختلالات مادرزادی در این سیستم بوده و ریسک ابتلا به عفونت های مثانه را به شدت افزایش خواهد داد.
• هیدرونفروز یا ورم کلیه: به حالتی گفته می شود که سیستم جمع کننده ادرار (لگنچه و کالیسها) گشادتر از حد معمول هستند که اغلب ناشی از انسداد مسیر ادراری (مثلا سنگ حالب) است. پیشرفت این بیماری به آتروفی بافت کلیوی می انجامد. در صورت اتساع همزمان حالب آن را هیدرواترونفروز می نامند. هیدرونفروز می تواند حاد یا مزمن، یک طرفه یا دوطرفه و کامل یا ناقص باشد هیدرونفروز یک طرفه اغلب بدون علامت است و گاه بعد از تخریب یک کلیه به صورت تصادفی یافت می شود.

علائم ناهنجاری های مجرای ادرار مادرزادی

اکثر اختلالات مادرزادی مربوط به کلیه و مجاری ادرار پیش از تولد و در سونوگرافی‌هایی که در طی دوران باردرای انجام می‌شود قابل تشخیص می‌باشد. زمانی که این مشکلات در سونوگرافی جنین تشخیص داده شوند پزشکان به دقت، میزان مایع آمنیوتیک را مورد بررسی قرار می‌دهند، مایع آمنیوتیک عمدتاً از ادرار جنین تولید می‌شود و هرگونه کاهش مایع آمنیوتیک می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در مجاری ادرار نوزاد باشد. در مواردی که ناهنجاری‌های مجاری ادرار در طی دوران جنینی و توسط سونوگرافی تشخیص داده نشود، علائم دیگری در طی دوران نوزادی یا کودکی رخ می‌دهد که عبارتند از:

• عفونت‌های دستگاه ادرار که در برخی موارد به صورت تب‌های مکرر و غیرقابل توضیح بروز داده می‌شود.
• متورم شدن ناحیه شکم که به دلیل تخلیه نشدن کامل مثانه ایجاد می‌شود.
• تورم در دست، پا، صورت (به خصوص اطراف چشم)
• تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها
• خستگی غیرعادی
• عدم رشد متناسب با سن

تشخیص ناهنجاری های مجرای ادرار مادرزادی

اولین قدم در تشخیص ناهنجاری‌های مجاری ادرار، سونوگرافی‌هایی است که در طی دوران بارداری انجام می‌شود. به طور کلی مهمترین ابزار در تشخیص انواع اختلالات مجاری ادرار، سونوگرافی می‌باشد. سونوگرافی قادر به تشخیص ناهنجاری‌های مجاری ادرار جنین نیز می‌باشد. پس از اولین تشخیص در حین بارداری ممکن است تصویربرداری‌ها و یا آزمایشات دیگری برای بررسی‌های بیشتر انجام شود. سایر آزمایش‌هایی که برای تشحیص اختلالات مادرزادی در نوزادان و کودکان توصیه می‌شود عبارتند از:

• آزمایش ادرار جهت بررسی عفونت
• آزمایش خون جهت بررسی عملکرد کلیه
• سونوگرافی، سی تی اسکن و یا ام آر آی از کلیه و مجاری ادرار
• سیستوتروگرام، نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس

درمان ناهنجاری های مجرای ادرار مادرزادی

در اکثر موارد مشکلات مادرزادی مجاری ادرار خفیف و جزئی بوده و احتیاجی به درمان نمی‌باشد، حتی در برخی موارد که یک کلیه به طور کامل از بین رفته باشد و یا دچار آسیب شده باشد ممکن است پزشکان تشخیص دهند که هیچ گونه درمانی لازم نیست. بسیاری از افراد می‌توانند با وجود یک کلیه به زندگی سالم و طبیعی خود ادامه دهند. در سایر موارد درمان‌هایی مانند تجویز دارو و یا جراحی ممکن است توصیه شود. به عنوان مثال در ریفلاکس مجرای ادرار درمان آنتی بیوتیک جهت جلوگیری از عفونت دستگاه ادرار و درمان جراحی برای اتصال مجدد حالب به مثانه توصیه می‌شود.

مدیریت ناهنجاری های مجرای ادرار مادرزادی

1. مدیریت به اختلالات زمینه‌ای، میزان اختلال در عملکرد کلیه و نقایص مرتبط و همراه با آن بستگی دارد.
2. مشاوره ژنتیکی در بیمارانی که مبتلا به بیماری اتوزومال غالب تشخیص داده شده‌اند می‌تواند مفید باشد. به هر حال، زمانی که نقص مادرزادی کلیوی دلایل ژنتیکی نداشته باشد، مشاوره ژنتیکی فایده‌ای ندارد.
3. نقش مداخلات پیش از تولد و اقدامات درمانی پس از تولد در افراد مبتلا به نقص مادرزادی کلیوی و مجاری ادرار به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.

---

آدرس : اصفهان ، خیابان شمس آبادی ، مقابل بیمارستان عیسی بن مریم ، ساختمان 71
تلفن : 03132205497

درباره این موضوع مطالب بیشتری بخوانید

• بهداشت مجاری ادراری را جدی بگیرید
  تاریخ انتشار : 1398-01-19تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24


• خون در ادرار نشانه چیست و آیا وجود خون در ادرار خطرناک است؟
  تاریخ انتشار : 1402-10-10تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24


• علت و علائم تنگی مجرای ادرار در کودکان
  تاریخ انتشار : 1402-08-30تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24


• احتباس ادراری؛ علل، علائم و روش های درمان
  تاریخ انتشار : 1403-07-21تاریخ بروز رسانی : 1403-07-22


• علل رفلاکس یا برگشت ادرار به کلیه و درمان آن
  تاریخ انتشار : 1402-11-22تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24

نظرات کاربران درباره این مطلب :زهرا نیکبخت [ 1402-08-30 ]
سلام آقای دکتر من ۵۴ ساله هستم و در دوران یائسگی دو سه روزی است که زیر شکمم درد می کنه و موقع ورزش کردن زیر شکمم درد شدید میگیره ممکن هست ک عفونت ادراری داشته باشم

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :