نفرکتومی چیست؛ آشنایی با جراحی برداشتن کلیه و انواع آن

نفرکتومی یکی از جراحی‌های تخصصی در حوزه اورولوژی است که طی آن بخشی یا تمام کلیه به دلایل مختلف پزشکی برداشته می‌شود. این عمل ممکن است به‌صورت کامل، جزئی یا رادیکال انجام شود و بسته به وضعیت بیمار، از روش‌های باز یا لاپاراسکوپی برای انجام آن استفاده می‌شود. نفرکتومی معمولاً در شرایطی مانند تومور کلیه، آسیب شدید، نارسایی عملکرد یا عفونت‌های مزمن کلیوی تجویز می‌شود. آشنایی با مراحل، انواع، آمادگی‌های قبل از جراحی و مدت زمان عمل، برای بیماران و همراهان آنها بسیار مهم است. در این مقاله به‌صورت کامل به اینکه نفرکتومی چیست، چه زمانی انجام می‌شود و عوارض آن می‌پردازیم.

نفرکتومی چیست؟

نفرکتومی به معنای عمل برداشتن کلیه است که ممکن است به‌صورت کامل یا جزئی انجام شود. عمل نفرکتومی کلیه معمولاً برای درمان مشکلاتی مانند تومور، عفونت شدید یا آسیب غیرقابل ترمیم انجام می‌شود. در بسیاری از موارد، فرد پس از این جراحی می‌تواند به‌راحتی با یک کلیه سالم به زندگی ادامه دهد. زندگی با یک کلیه نیازمند رعایت نکات مراقبتی خاص مانند تغذیه مناسب و چکاپ منظم است.

انواع عمل نفرکتومی

نفرکتومی انواع مختلفی دارد که بسته به شدت بیماری و شرایط بیمار، روش مناسب آن توسط پزشک انتخاب می‌شود. انواع آن عبارتند از:

1. نفرکتومی جزئی

نفرکتومی جزئی روشی است که در آن فقط بخش آسیب‌دیده یا بیمار کلیه برداشته می‌شود و بافت سالم کلیه حفظ می‌گردد. این عمل معمولاً برای درمان تومورهای کوچک یا آسیب‌های محدود کلیه انجام می‌شود تا عملکرد کلیه تا حد امکان حفظ شود. مزیت اصلی نفرکتومی جزئی، کاهش عوارض ناشی از از دست دادن کامل کلیه است.

2. نفرکتومی ساده

در این نوع جراحی، فقط کلیه بیمار بدون برداشتن غدد لنفاوی یا بافت‌های اطراف خارج می‌شود. نفرکتومی ساده معمولاً برای درمان کلیه‌های غیرعملکردی، عفونت مزمن یا مشکلات غیرسرطانی استفاده می‌شود.

3. نفرکتومی لاپاراسکوپی

نفرکتومی لاپاراسکوپی به‌صورت کم‌تهاجمی و از طریق برش‌های کوچک با دوربین و ابزار مخصوص انجام می‌شود. این روش درد کمتر، اسکار کوچکتر و دوران نقاهت کوتاهی نسبت به جراحی باز دارد.

4. نفرکتومی کامل

در این روش، کل کلیه آسیب‌دیده به‌طور کامل از بدن خارج می‌شود. جراحی برداشتن کلیه کامل معمولاً برای درمان تومورهای بزرگ، آسیب غیرقابل ترمیم یا نارسایی شدید کلیوی انجام می‌شود.

5. نفرکتومی رادیکال

در این روش، علاوه بر کلیه، بافت‌های اطراف، غدد لنفاوی و در برخی موارد غده فوق کلیوی نیز برداشته می‌شوند. این نوع جراحی بیشتر برای درمان سرطان کلیه پیشرفته کاربرد دارد.

چه شرایطی نیاز به نفرکتومی دارد؟

نفرکتومی زمانی ضرورت پیدا می‌کند که کلیه دچار آسیب جدی، بیماری یا اختلالی شده باشد که عملکرد آن به‌طور کامل مختل شود و نیاز به خارج کردن کلیه باشد. شرایطی مانند تومور یا سرطان کلیه، عفونت‌های مقاوم به درمان، آسیب‌های شدید ناشی از ضربه و بیماری‌های مزمن کلیوی از شایع‌ترین دلایل انجام این جراحی هستند. در اکثر موارد، نفرکتومی یک طرفه انجام می‌شود؛ یعنی فقط کلیه آسیب‌دیده خارج شده و کلیه سالم باقی می‌ماند تا عملکرد طبیعی بدن حفظ شود. این روش به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند و از عوارض ناشی از نارسایی کلیه جلوگیری می‌نماید.

مراحل انجام عمل نفرکتومی

مراحل انجام عمل نفرکتومی به شرح زیر است:

1. بیهوشی کامل: بیمار تحت بیهوشی کامل قرار می‌گیرد تا جراحی بدون درد و با ایمنی کامل انجام شود و بیمار در حین عمل هیچ دردی احساس نکند.
2. ایجاد برش و دسترسی به کلیه: جراح با ایجاد دقیق برش نفرکتومی در محل مناسب به کلیه دسترسی پیدا کرده و با حفظ بافت‌های اطراف، عملیات برداشتن کلیه را آغاز می‌کند.
3. برداشتن کلیه یا بخش آسیب‌دیده: کلیه یا بخش آسیب‌دیده به آرامی و با دقت از بدن خارج می‌شود تا کمترین آسیب به بافت‌های مجاور وارد شود.
4. کنترل محل جراحی: محل جراحی با دقت برای کنترل خونریزی و جلوگیری از عوارض پس از عمل بررسی می‌شود تا روند بهبودی بهتر انجام شود.
5. بستن برش و پانسمان: برش جراحی با استفاده از بخیه بسته شده و محل جراحی پانسمان می‌شود تا از عفونت و آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.
6. مراقبت‌های پس از عمل: پس از عمل، بیمار به بخش ریکاوری منتقل شده و مراقبت‌های بعد از عمل نفرکتومی آغاز می‌شود.

آمادگی قبل از جراحی نفرکتومی

آمادگی دقیق قبل از عمل برداشتن کلیه جراحی نفرکتومی نقش مهمی در افزایش ایمنی و موفقیت عمل دارد. این اقدامات به شرح زیر است:

• ناشتا بودن بیمار حداقل 6 تا 8 ساعت قبل از جراحی.
• رعایت دستورات پزشک درباره مصرف یا قطع داروهای خاص قبل از عمل.
• انجام آزمایش‌های خون و ادرار برای بررسی وضعیت عمومی و عملکرد کلیه‌ها.
• بررسی سابقه پزشکی، داروهای مصرفی و حساسیت‌ها برای کاهش ریسک جراحی.
• تصویربرداری مثل سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن برای ارزیابی دقیق کلیه و ساختارهای اطراف.

عمل نفرکتومی چقدر طول میکشد؟

عمل برداشت کلیه معمولاً بین 2 تا 4 ساعت طول می‌کشد؛ اما مدت زمان دقیق بستگی به نوع جراحی (باز یا لاپاراسکوپی)، پیچیدگی مورد و شرایط بیمار دارد.

تفاوت نفرکتومی باز و لاپاراسکوپی

عوارض احتمالی عمل نفرکتومی

عمل نفرکتومی (برداشتن کلیه) مانند هر جراحی بزرگ دیگری ممکن است با عوارض احتمالی همراه باشد. عوارض نفرکتومی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• درد و تورم: درد محل جراحی و تورم که معمولاً با دارو کنترل می‌شود.
• مشکلات تنفسی: عوارض ناشی از بیهوشی مانند کاهش اکسیژن‌رسانی احتمال دارد.
• عفونت: خطر عفونت در محل برش یا داخل بدن که نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک دارد.
• لخته شدن خون: تشکیل لخته در رگ‌های پا یا ریه که خطرناک است و نیاز به پیشگیری دارد.
• آسیب به اندام‌های مجاور: ممکن است بافت‌های اطراف مثل طحال، کبد یا روده‌ها آسیب ببینند.
• خونریزی: احتمال خونریزی در حین یا بعد از جراحی که ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشد.
• نارسایی کلیه باقی‌مانده: در صورت مشکل قبلی یا آسیب، کلیه دیگر ممکن است نتواند به خوبی کار کند.

هزینه عمل نفرکتومی چقدر است؟

هزینه عمل نفرکتومی بستگی به عوامل مختلفی مانند نوع بیمارستان، روش جراحی و وضعیت بیمار دارد و نمی‌توان عدد دقیقی بدون بررسی شرایط ارائه کرد.

سوالات متداول در مورد جراحی نفرکتومی

1. آیا نفرکتومی همیشه به معنی سرطان کلیه است؟

نفرکتومی در سرطان کلیه به‌عنوان یکی از روش‌های اصلی درمان استفاده می‌شود که طی آن کلیه‌ی مبتلا به سرطان به‌طور کامل برداشته می‌شود. این عمل برای جلوگیری از گسترش تومور و بهبود وضعیت بیمار انجام می‌گیرد. البته نفرکتومی همیشه به معنای سرطان کلیه نیست و در برخی شرایط دیگر نیز کاربرد دارد.

2. نفرکتومی برای چه بیمارانی مناسب نیست؟

جراحی نفرکتومی برای بیمارانی که کلیه باقیمانده‌شان عملکرد ضعیفی دارد یا مشکلات جدی سیستم قلبی عروقی و تنفسی دارند، معمولاً مناسب نیست. همچنین اگر تومور یا مشکل کلیوی محدود به بخشی از کلیه باشد، روش‌های حفظ‌کننده کلیه ترجیح داده می‌شود. تصمیم نهایی باید براساس بررسی کامل پزشکی و شرایط فردی بیمار گرفته شود.

سخن پایانی؛ آیا نفرکتومی تصمیم درستی برای شماست؟

عمل نفرکتومی یک جراحی مهم و گاهی ضروری برای درمان بیماری‌های کلیه مانند سرطان یا آسیب‌های شدید است. قبل از تصمیم‌گیری درباره انجام عمل نفرکتومی، لازم است وضعیت کلیه‌ها، سلامت عمومی بیمار و گزینه‌های درمانی جایگزین به دقت بررسی شود. انتخاب این عمل باید با مشورت کامل پزشک و آگاهی از مزایا و عوارض احتمالی صورت گیرد. در نهایت، نفرکتومی زمانی تصمیم درستی است که بهترین راه برای حفظ سلامت و زندگی بیمار باشد.