روش های درمان ناهنجاری های مادرزادی مجرای ادرار

ناهنجاری‌های مادرزادی مجرای ادرار از جمله مشکلاتی هستند که می‌توانند تأثیرات جدی بر سلامت و کیفیت زندگی کودکان داشته باشند. این ناهنجاری‌ها که از تولد همراه با کودک هستند، شامل انواع مختلفی همچون هیپوسپادیاس، اپیسپادیاس و مثانه اکتوپیک می‌باشند. به طور کلی هر گونه اختلال در مجرای ادرار کودک که منجر به مسدود شدن یا کند شدن جریان ادرار شود، می‌تواند در نهایت با مبتلا شدن کودک به عفونت ادراری همراه باشد. علاوه بر آن انسداد جریان ادرار می‌تواند فشار داخل مثانه و کلیه ها را افزایش دهد و به مرور به این اندام ها آسیب برساند. تشخیص به موقع و درمان مناسب این ناهنجاری‌ها نه تنها می‌تواند به بهبود عملکرد مجرای ادرار کمک کند، بلکه نقش مهمی در ارتقای کیفیت زندگی و جلوگیری از عوارض طولانی مدت دارد. در این مقاله، به بررسی جامع انواع ناهنجاری‌های مادرزادی مجرای ادرار، علل و عوامل مؤثر بر آنها، روش‌های تشخیص و درمان، و همچنین نکات کلیدی مراقبت‌های پس از درمان خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا با اطلاعات دقیق و به‌روز، بهترین راهکارهای درمانی را برای کودکان خود بشناسید و به کار بگیرید.

انواع ناهنجاری‌های مادرزادی مجرای ادرار

• هیپوسپادیاس

پیشابراه لوله ای است که ادرار را از مثانه به سمت خارج از بدن تخلیه می کند.هیپوسپادیاس (Hypospadias) حالتی است که در آن سوراخ مجرای ادراری (پیشابراه) به جای آنکه در نوک آلت باشد در زیر آلت تناسلی قرار دارد. دلیل دقیق آن نا مشخص است؛ ولی در بعضی موارد ارثی است.

• اپیسپادیاس

اپیسپادیاس یک نقص مادرزادی نادر در روزنه مجرای ادراری (لوله خروجی ادرار از مثانه) است. در پسران مبتلا به اپیسپادیاس، روزنه مجرای ادراری به جای سر آلت در بالای آلت قرار دارد.

• مثانه اکتوپیک

مثانه اکتوپیک یک نقص مادرزادی است که مثانه و بخشهای اطراف آن در محلی نا به جا و به طور غیر طبیعی بیرون از بدن تشکیل میشود.

• برگشت ادرار

برگشت ادرار یکی از اختلالات بسیار شایع سیستم ادراری محسوب می‌ شود که طی آن ادرار از حالب به لگنچه کلیه بر می‌ گردد. این ناهنجاری بسیار شایع می‌ تواند باعث ایجاد عفونت‌ های کلیوی، هیدرونفروز و دردهای خفیف تا شدید کلیوی شود.

• قطر و ضخامت غیر نرمال مجرای ادرار

تغییر در ضخامت و اندازه قطر و ضخامت مجرای ادرار به حالب یکی دیگر از اختلالات مادرزادی سیستم ادراری است که می‌ توان آن را توسط عکسبرداری تشخیص داد و با توجه به شرایط بیمار درمان مناسب را پیشنهاد کرد.

• جابجایی خروجی حالب

از دیگر اختلالات مادرزادی سیستم ادراری می‌ توان به جا به‌ جایی خروجی حالب و شکل‌ گیری نامناسب آن اشاره کرد که همین امر باعث می‌ شود احتمال بیشتری برای ایجاد عفونت های مثانه به وجود آید. اگر عفونت در مثانه درمان نشود، سلامت کلیه ها تهدید خواهد شد.

• تنگی مجرای ادرار

تنگی مادرزادی مجرای ادرار به باریک شدن مجرای ادرار گفته می‌شود. لوله ای که به مثانه متصل است و اجازه دفع ادرار را می‌دهد.

• افتادگی مجرای ادرار (اورتروسل یا یورتروسل)

افتادگی مجرای ادراری یکی دیگر از اختلالات مادرزادی سیستم ادراری محسوب می‌ شود و زمانی به وجود می‌ آید که مجرای ادرار به داخل کانال واژن فشار وارد کند و طی آن کلیه، مثانه و حالب درگیر شوند. این عارضه باید در سریع ترین زمان ممکن درمان شود تا سلامت کلیه ها به خطر نیفتد.

• مجرای ادرار مضاعف (مجرای ادرار اضافی)

به ندرت ممکن است کودکان با دو یا چند مجرای ادرار به دنیا بیایند. در این حالت معمولاً یکی از انشعابات ادراری به مثانه متصل است؛ ما گاهی اوقات امکان دارد همه آنها به مثانه یا به یکدیگر متصل شده باشند.

علل و عوامل مؤثر ناهنجاری‌های مادرزادی مجرای ادرار

• ژنتیک

یکی از مهم‌ترین علل ایجاد ناهنجاری‌های مادرزادی، انتقال ژن معیوب منتقل است. از آنجا که این ژن‌ها، برنامه‌ریز شکل اعضا هستند، پدر و مادر می‌توانند از عاملان محسوب شوند.

• عوامل محیطی

برخی از رفتارهای پر‌‌خطر، ریسک نقص هنگام تولد را به شدت افزایش می‌دهد. این موارد شامل استعمال سیگار، استفاده از مواد مخدر و نوشیدن الکل در حین بارداری است. عوامل محیطی دیگر مانند قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی یا ویروس‌ها نیز خطر ناهنجاری را افزایش می‌دهند.

تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی مجرای ادرار

• تشخیص پیش از تولد

اکثر اختلالات مادرزادی مربوط به کلیه و مجاری ادرار پیش از تولد و در سونوگرافی‌هایی که در طی دوران باردرای انجام می‌شود قابل تشخیص می‌باشد. زمانی که این مشکلات در سونوگرافی جنین تشخیص داده شوند پزشکان به دقت میزان مایع آمنیوتیک را مورد بررسی قرار می‌دهند، مایع آمنیوتیک عمدتاً از ادرار جنین تولید می‌شود و هرگونه کاهش مایع آمنیوتیک می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در مجاری ادرار نوزاد باشد.

• تشخیص پس از تولد

در مواردی که ناهنجاری‌های مجاری ادرار در طی دوران جنینی و توسط سونوگرافی تشخیص داده نشود، علائم دیگری در طی دوران نوزادی یا کودکی رخ می‌دهد که عبارتند از:

1. عفونت‌های دستگاه ادرار که در برخی موارد به صورت تب‌های مکرر و غیرقابل توضیح بروز داده می‌شود.
2. متورم شدن ناحیه شکم که به دلیل تخلیه نشدن کامل مثانه ایجاد می‌شود.
3. تورم در دست، پا، صورت (به خصوص اطراف چشم)
4. تهوع و استفراغ
5. از دست دادن اشتها
6. خستگی غیرعادی
7. عدم رشد متناسب با سن

سایر تصویربرداری هایی که برای تشحیص اختلالات مادرزادی در نوزادان و کودکان توصیه می‌شود عبارتند از:

• سونوگرافی
• سی تی اسکن
• ام آر آی
• سیستوتروگرام

انواع درمان ناهنجاری‌های مادرزادی مجرای ادرار

درمان غیر جراحی

در برخی از موارد خفیف ممکن است نیاز به جراحی نباشد و درمان‌های محافظه‌کارانه کافی باشند. به عنوان مثال در ریفلاکس مجرای ادرار درمان آنتی بیوتیک جهت جلوگیری از عفونت دستگاه ادرار و درمان جراحی برای اتصال مجدد حالب به مثانه توصیه می‌شود؛ اما در درمان ناهنجاری هایی مانند هیپوسپادیاس معمولاً به عمل جراحی نیاز دارد، مگر اینکه شدت بروز این بیماری خیلی خفیف باشد.

درمان جراحی

• هیپوسپادیاس

درمان شامل عمل جراحی برای باز کردن خروجی آلت تناسلی در نوک آلت و در صورت لزوم راست کردن تنه ی آلت تناسلی است. در طول عمل جراحی، جراح با استفاده از پیوند بافت از پوست ختنه گاه به بازسازی کانال ادراری در موقعیت مناسب میپردازد و هیپوسپادیاس را اصلاح میکند. عمل جراحی معمولا بین یک تا سه ساعت طول می کشد و نیاز به بیهوشی عمومی دارد. به ندرت به جراحی دوم و سوم نیاز است.

• اپیسپادیاس

بیمارانی که وضعیت اپیسپادیاس (ترمیم آلت تناسلی و پیشابراه) آنها نسبت به سایرین شدیدتر است، باید عمل جراحی انجام دهند. جراحی ترمیمی برای بیماران اپیسپادیاس خفیف توصیه نمی‌شود. نوع جراحی با توجه به پیچیدگی‌های این ناهنجاری متفاوت است.

1. اولین مرحله درمان اپیسپادیاس، اصلاح تنگی مجرای خروجی ادرار است.
2. مرحله دوم شامل برطرف کردن کجی آلت (کوردی) و صاف کردن آن است.
3. مرحله سوم شامل جراحی یورتروپلاستی (ترمیم دیواره مجرای ادرار) می‌باشد.

همراه با جراحی چند مرحله‌ای هیپوسپادیاس، یک روش جراحی یک مرحله‌ای نیز برای اصلاح اپیسپادیاس مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• مثانه اکتوپیک

جراحی، اصلی ترین درمان برای عارضه ی مثانه اکتوپیک است. اولین جراحی برای این بیماری زمانی اتفاق می افتد که نوزاد تازه متولد شده و فقط چند روز داشته باشد. این جراحی اولیه یک جراحی ترمیمی است که مثانه را در داخل بدن قرار می دهند تا عملکرد صحیحی داشته و طبیعی به نظر برسد. جراحی های اضافی ممکن است در صورت بزرگتر بودن کودک و کنترل مثانه که معمولا در حدود 4 یا 5 سالگی است انجام شود. این ممکن است در صورت لزوم شامل جراحی برای بازسازی دستگاه تناسلی و ترمیم استخوان های لگن باشد.

مراقبت‌های پس از جراحی ناهنجاری‌های مادرزادی مجرای ادرار

• مصرف مایعات فراوان توسط کودک
• لازم است که بعد از عمل جراحی، نوک مجرا را به‌ وسیله پماد به طور مداوم چرب کرد تا از خشکی ناحیه مورد نظر پیشگیری کرد.
• رعایت بهداشت اصولی ناحیه تناسلی کودک و استفاده از پوشک خشک و تمیز نقش مهمی در جلوگیری از بروز عفونت های احتمالی بعد از جراحی تنگی مجرا کودکان دارد.

عوارض احتمالی ناهنجاری‌های مادرزادی مجرای ادرار

• مشکلات در باروری و عملکرد جنسی
• ظاهر غیر طبیعی آلت تناسلی پسران و آقایان
• انحنای غیرطبیعی آلت تناسلی
• ایجاد مشکل برای کودک در یادگیری استفاده از توالت
• اختلال در دفع ادرار در کودکان
• برگشت ادرار در کلیه که خود باعث عوارض و بیماری های کلیوی می شود.
• بی‌اختیاری و نشت ادرار در کودکان مبتلا به اپیسپادیاس شایع است.
• به دنبال دفع ادرار به شکل نادرست، فرد مبتلا به بیماری های عفونی دستگاه ادراری می شود.

پیشگیری از ناهنجاری‌های مادرزادی مجرای ادرار

توصیه‌های دوران بارداری

• زنان باید در دوران بارداری و بعد از آن از مصرف الکل، مواد مخدر و تنباکو خودداری کنند. آنها همچنین باید در مصرف برخی داروها احتیاط کنند. برخی از داروهایی که به طور معمول بی خطر هستند، در صورت مصرف توسط یک زن باردار می توانند باعث نقص های مادرزادی جدی شوند. در مورد داروهایی که ممکن است مصرف کنید، از جمله داروهای بدون نسخه و مکمل ها، با پزشک خود مشورت کنید.
• حفظ وزن سالم همچنین به کاهش خطر عوارض دوران بارداری کمک می کند.
• زنان مبتلا به بیماری های قبلی مانند دیابت باید مراقبت های ویژه ای برای مدیریت سلامت خود داشته باشند.
• شرکت در قرارهای منظم قبل از زایمان بسیار مهم است. اگر حاملگی شما پرخطر در نظر گرفته شود، پزشک می تواند غربالگری قبل از تولد اضافی را برای شناسایی نقایص انجام دهد. بسته به نوع نقص، پزشک ممکن است بتواند قبل از تولد نوزاد آن را درمان کند.

مشاوره ژنتیک

یک مشاور ژنتیک می‌تواند به زوج‌هایی که سابقه خانوادگی نقص یا سایر عوامل خطرزا برای نقایص مادرزادی دارند، کمک فراوانی نماید. مشاوران ژنتیک می توانند با ارزیابی سابقه خانوادگی و سوابق پزشکی، احتمال تولد نوزاد شما با نقص را تعیین کنند. آنها همچنین ممکن است آزمایش هایی را برای تجزیه و تحلیل ژن های مادر، پدر و نوزاد درخواست نمایند.

• خون در ادرار نشانه چیست و آیا وجود خون در ادرار خطرناک است؟
  تاریخ انتشار : 1402-10-10تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24


• احتباس ادراری؛ علل، علائم و روش های درمان
  تاریخ انتشار : 1403-07-21تاریخ بروز رسانی : 1403-07-22


• درمان جراحی و لیزری تنگی مجرای ادرار در اطفال
  تاریخ انتشار : 1403-04-11تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24


• علل رفلاکس یا برگشت ادرار به کلیه و درمان آن
  تاریخ انتشار : 1402-11-22تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24


• عمل جراحی رفلاکس ادراری چگونه انجام می شود؟
  تاریخ انتشار : 1402-12-26تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24