همه چیز در مورد هیدروسل

هیدروسل یکی از مشکلات شایع در بین نوزادان و بزرگسالان است که می‌تواند به دلیل تجمع مایع در اطراف بیضه‌ها ایجاد شود. در حالت طبیعی، در اطراف بیضه، پوششی به نام کیسه بیضه وجود دارد که بدون اینکه فرد احساس کند، میزان کمی مایع لغزنده جهت حرکت آزادنه بیضه، درون آن تولید می‌شود و مقدار اضافی این مایع توسط سیاهرگ‌های کیسه بیضه تخلیه می‌گردد. در برخی موارد، تعادل بین مایع تولیدشده و تخلیه‌شده در کیسه بیضه تغییر می‌کند و این امر سبب تجمع مایعات در کیسه و تورم بیضه می‌شود که این عارضه، هیدروسل بیضه (hydrocele) یا «آب اوردن بیضه» نام دارد. این وضعیت می‌تواند باعث تورم و ناراحتی شود و در صورت عدم درمان به موقع، به مشکلات جدی‌تری منجر گردد. شناخت دقیق هیدروسل، علل و عوامل مؤثر بر آن، علائم و نشانه‌ها، و روش‌های تشخیصی و درمانی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند. در این مقاله، به بررسی همه جانبه هیدروسل، از تعریف و علل تا روش‌های مدرن درمانی و مراقبت‌های پس از آن، می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا با اطلاعاتی جامع و علمی، به درک بهتری از این مشکل و راهکارهای مؤثر برای مقابله با آن دست یابید.

هیدروسل چیست؟

بیضه های نرمال توسط لایه های نرمی احاطه می شوند که این لایه ها به صورت نرمال لمس نمی شوند، این لایه ها مقداری مایع تولید می کنند که باعث می شود بیضه ها به راحتی درون آن کیسه ها حرکت کنند. مایع اضافی معمولا از طریق سیاهرگ ها داخل بیضه جذب می شوند اگر تعادل بین مایع تولید شده و مایعی که تخلیه می شود به هم بخورد ممکن است مقداری مایع داخل کیسه های بیضه جمع شود که هیدروسل نامیده می شود.

انواع هیدروسل

هیدروسل اولیه (مادرزادی)

بیضه‌های جنین در اواخر دوران بارداری از سمت شکم به داخل کیسه بیضه وارد می‌شوند. کیسه‌ی بیضه لایه‌ای از پوست دارد که بیضه ها را نگه می‌دارد. در طول تکامل اندام تناسلی جنین هر بیضه یک کیسه در اطراف خود دارد که حاوی مقداری مایع می‌باشد. این کیسه به صورت خود به خود بسته خواهد شد و مایعات داخل آن در سال اول تولد نوزاد جذب بدن خواهد شد؛ اما در برخی از نوزادان این اتفاق نمی‌افتد و منجر به ایجاد هیدروسل می‌شود. نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند بیشتر در معرض ابتلا به هیدروسل می‌باشند.

هیدروسل ثانویه (اکتسابی)

با اینکه هیدروسل اغلب در نوزادان پسر دیده می‌شود؛ اما ممکن است در آقایان بالای 40 سال نیز بنا به دلایلی مانند فتق، التهاب (به دلیل عفونت) و یا عدم جذب مایع در کیسه ایجاد شوند. سلول‌های اپیتلیال در کیسه بیضه به طور مداوم مایع را تولید و بازجذب می‌نمایند، هرگونه اختلال در عملکرد این سلول‌ها می‌تواند منجر به ایجاد مایع اضافی و بیماری هیدروسل شود.

هیدروسل در نوزادان، اغلب به دلیل عدم بسته شدن صحیح کانالی است که در دوران جنینی بیضه‌ها را از شکم به کیسه بیضه منتقل می‌کند. در حالی که در بزرگسالان، ممکن است به دلیل آسیب، عفونت، یا بیماری‌های خاصی مانند بیماری قلبی ایجاد شود.

علل و عوامل مؤثر بر هیدروسل

علل مادرزادی

• در طول رشد جنین، یک غشای نازک بین برخی از بافت‌های پوشش معده جنین (کانال اینگوینال) و کیسه بیضه تشکیل می‌شود. به طور معمول، بیضه‌ها از طریق فرآیند واژینالیس به داخل کیسه بیضه پایین می‌آیند. سپس بافت برای مهر و موم کردن ارتباط تشکیل می‌شود. اگر مهر و موم تشکیل نشود، مایعات از حفره شکمی می‌توانند به کیسه بیضه سرازیر شوند و باعث هیدروسل شوند.

علل اکتسابی

• التهاب بیضه: در اسکروتوم (کیسه بیضه) همیشه مقداری مایع ترشح می‌شود. گاهی به علت عفونت میزان ترشح این مایع از میزان جذب بیشتر شده، در نتیجه مایع بیشتری در اطراف بیضه جمع می‌شود، کیسه بیضه بزرگ‌تر شده و هیدروسل به وجود می آید.
• ضربه به بیضه: گاهی ضرباتی که خواسته یا ناخواسته به بیضه وارد می‌شود، باعث التهاب شده و آب میان بافتی در آن ناحیه بیشتر می‌شود و هیدروسل رخ می دهد.
• سرطان و تومورهای بیضه: سرطان بیضه ممکن است باعث ایجاد هیدروسل شود.
• عمل جراحی: گاهی در عمل‌های جراحی که روی دستگاه تناسلی مرد یا روی بیضه‌ها انجام می‌شود، ممکن است عروق لنفاوی آسیب ببیند و در اثر تجمع لنف، هیدروسل به وجود آید.

علائم و نشانه‌های هیدروسل

معمولاً هیچ دردی همراه با این بیماری ایجاد نمی‌شود و شایعترین علامت تورم کیسه بیضه می‌باشد. سایر علائم عبارت است از:

• احساس سنگینی بیضه در بزرگسالان
• بزرگ شدن کیسه بیضه
• افزایش تورم در صبح
• فتق (به دلیل حرکت مایع به داخل و خارج کیسه بیضه در هیدروسل ارتباطی)

روش‌های تشخیص هیدروسل

• بررسی حساسیت به درد در کیسه بیضه بزرگ شده
• اعمال فشار بر شکم و کیسه بیضه برای بررسی فتق کشاله ران (بیرون زدگی قسمتی از روده از کشاله ران به علت ضعف دیواره شکمی). سرفه کردن و زور زدن نیز برای بررسی این وضعیت از بیمار درخواست می شود. در صورت وجود فتق کشاله ران، پزشک انجام جراحی را برای رفع آن توصیه می کند.
• تاباندن نوری بر روی کیسه بیضه (ترانس لومیناسیون). در صورت ابتلا به بیماری هیدروسل (کودک یا بزرگسال) مایع شفافی در اطراف بیضه دیده می شود. در صورت وجود مایع پزشک به خوبی نمی تواند بیضه را لمس کند و همچنین نور از کیسه بیضه عبور کرده و فضای داخل را روشن میکند. در صورتی که تورم کیسه بیضه در اثر تومور جامد ایجاد شده باشد، نور نمیتواند تصویر واضحی از داخل ایجاد کند.
• تصویربرداری: استفاده از اولتراسونوگرافی و دیگر روش‌های تصویربرداری برای تأیید تشخیص.
• یکی از روش های تشخیص این بیماری سونوگرافی است، با استفاده از سونوگرافی بیضه، هیدروسل به راحتی تشخیص داده می شود. همچنین با استفاده از این روش سایر موارد مثل فتق و سرطان بیضه قابل تشخیص است.
• توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن: سی تی اسکن نوعی اشعه ایکس است که تصاویری از بدن می‌گیرد تا تصاویر سه بعدی از بیضه‌ها ایجاد کند.
• آزمایش های ادرار و خون برای تعیین وجود عفونت برای مثال اپیدیدیمیت.

درمان‌های غیر جراحی هیدروسل

• در مواردی که هیدروسیل کوچک باشد و نتایج معاینه و سونوگرافی خوب باشد، پزشک معمولاً بیمار را تحت نظر قرار می‌دهد تا ببینند که آیا هیدروسل، خود به خود برطرف می‌شود یا خیر.
• درمان دارویی: استفاده از داروها در برخی موارد خاص.
• در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان هیدروسل وجود ندارد. جهت تسکین درد و احساس راحتی، در برخی موارد به بیمار داروی مسکن می دهند.

درمان با جراحی هیدروسل

هیدروسلکتومی:

اولین اقدامی که در طی جراحی انجام می‌شود، اعمال بیهوشی بر روی بیمار است. پس از بیهوشی، جراح یک برش کوچک در کیسه بیضه یا کشاله ران در نزدیکی کیسه بیضه ایجاد می‌کند. بعد از ایجاد برش، عمل جراحی انجام می‌شود و در نهایت، جراح کیسه هیدروسل را خارج می‌کند. جراح ممکن است لوله‌های سیلیکونی کوچکی را در ناحیه آسیب دیده قرار دهد تا خون یا مایعات را تخلیه کند. در نهایت، برش را بخیه می‌زنند.

مزایا

• پیشگیری از فتق مغبنی در نوزادان
• افزایش عزت نفس
• هیدروسلکتومی یک روش نسبتاً ایمن با خطر و عوارض جانبی کم است.
• دوره نقاهت کوتاه

معایب

• خطرات بیهوشی
• عفونت
• توده خون لخته شده (هماتوم)
• تورم
• کبودی
• جای زخم نامطلوب

آسپیراسیون:

یکی دیگر از روش های درمانی هیدروسل تخلیه مایع درون آن با استفاده از یک سوزن بلند و مخصوص است. طی این عمل سوزن به درون کیسه وارد می ‌شود و مایع را از درون آن به بیرون می کشد. در برخی مواقع از داروهایی استفاده می‌ شود که از پر شدن مجدد کیسه بیضه از مایعات جلوگیری می کند. آسپیراسیون با سوزن یک روش درمانی بازگشت پذیر است و بنابراین تنها برای کسانی استفاده می ‌شود که در معرض خطرات این جراحی قرار داشته باشد.

مزایا

• نیازی به عمل جراحی و بیهوشی ندارد و کافی است بیمار را بی‌حس کنند.
• نسبتاً ساده و سریع است و معمولاً فقط چند دقیقه طول می کشد.
• بدون هیچ آمادگی خاصی قابل انجام است.
• نتایج به سرعت در دسترس هستند.
• نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد و ایجاد اسکار مانند جراحی وجود ندارد.

معایب

• احساس یک درد موقت در ناحیه کیسه بیضه
• خطر ابتلا به عفونت موجب می‌ شود از این روش درمانی کمتر استفاده شود.
• این روش ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد؛ زیرا مایع می‌تواند مجدداً تجمع یابد.
• احتمال بالای عود آسپیراسیون با سوزن، این درمان برای افرادی که عمل جراحی برای آنها خطر دارد توصیه می شود.
• مدتی قبل از جراحی از بیمار آزمایشات استاندارد خون و ادرار قبل از عمل گرفته می‌شود.

مراقبت قبل از جراحی هیدروسل

• قبل از عمل، پزشک یا پرستار روش جراحی، نوع بیهوشی مورد استفاده و نیاز به درن موقت را توضیح می‌دهد. درن در حین جراحی قرار داده می‌شود تا احتمال عفونت بعد از عمل و تجمع مایعات کاهش یابد.
• قبل از انجام جراحی یک جلسه مشاوره با جراح مشخص می‌شود که در آن جلسه سلامت عمومی بیمار ارزیابی خواهد شد.
• باید هر گونه آسیب، عفونت یا جراحی قبلی که در ناحیه تناسلی یا کشاله ران وجود دارد به جراح اطلاع داده شود.
• همچنین، باید در مورد داروهای تجویزی یا بدون نسخه که بیمار مصرف می‌کند، از جمله مکمل‌های گیاهی، به جراح اطلاع داده شود. آسپرین، داروهای ضد التهاب و برخی مکمل‌های گیاهی می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند.
• قبل از انجام جراحی، باید موهای زائد محل جراحی تراشیده شوند.
• بهتر است برای کاهش خطر عفونت، کیسه بیضه و کشاله ران را یک روز قبل و یا در روز جراحی به طور کامل شسته شود.

مراقبت‌های پس از جراحی هیدروسل

• استفاده از بسته‌های یخ در 24 ساعت اول بعد از عمل
• مصرف مسکن‌ها یا داروهای ضددرد تجویزی جهت کاهش درد
• پرهیز از انجام فعالیت‌های تنش‌زا
• پرهیز از باز نشستن و دوچرخه‌سواری برای حداقل سه هفته
• پاک نگه داشتن محل بخیه (در صورت عدم استفاده از بخیه جذبی) جهت پیشگیری از عفونت
• استفاده از بیضه‌بند به مدت 2 الی 4 هفته، به منظور بالا نگه داشتن کیسه بیضه به طرف بیضه‌ها

پیشگیری از هیدروسل

در هیدروسل مادرزادی هیچ اقدام پیشگیرانه‌ای وجود ندارد که والدین بتوانند برای جلوگیری از ایجاد هیدروسل در کودک خود، از آن استفاده کنند. در ادامه، چندین راهکار برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری در نوع اکتسابی ذکر شده است:

• مراقبت از نوزادان: اگر نوزاد شما در معرض خطر هیدروسل قرار دارد (مانند نوزادان زودرس یا با وزن کم)، پیشنهاد می‌شود که به دقت نظارت و مراقبت از سلامت آنها را داشته باشید.
• احتیاط در برابر ضربه و صدمات: اجتناب از ضربه و صدمات به ناحیه بیضه می‌تواند به کاهش خطر هیدروسل کمک کند.
• پیشگیری از عفونت‌ها: حفظ بهداشت ناحیه بیضه و جلوگیری از عفونت‌های مرتبط می‌تواند از ابتلا به هیدروسل جلوگیری کند.
• مراقبت از سلامت عمومی: حفظ سلامت عمومی با توجه به فعالیت‌های ورزشی منظم، تغذیه سالم، و مراعات سایر مسائل بهداشتی نیز می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند.

• هیدروسل (آب اوردگی بیضه ) چیست؟
  تاریخ انتشار : 1391-02-28تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24


• آیا همه بیماران هیدروسلی از خدمت سربازی معاف خواهند شد؟
  تاریخ انتشار : 1391-03-06تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24