احتباس ادراری؛ علل، علائم و روش های درمان

احتباس ادراری یکی از مشکلات شایع در سیستم ادراری است که می‌تواند باعث ناراحتی و اختلال در زندگی روزمره افراد شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که مثانه قادر به تخلیه کامل ادرار نباشد و در نتیجه فرد دچار درد و احساس فشار در ناحیه شکم و لگن می‌شود. احتباس ادراری ممکن است به دلایل مختلفی از جمله مشکلات عصبی، انسداد مجاری ادراری یا تاثیرات برخی داروها ایجاد شود. تشخیص به موقع و درمان صحیح این مشکل اهمیت زیادی دارد؛ زیرا احتباس مزمن می‌تواند به عوارض جدی‌تری منجر شود. روش‌های درمان احتباس ادرار مزمن به علت اصلی مشکل بستگی دارد. درمان دارویی، کاتترگذاری و جراحی روش‌هایی هستند که برای درمان احتباس ادراری توصیه می‌شوند. احتباس ادرار را با بهره‌گیری از مداخله ی به ‌هنگام می‌توان به روشی اثربخش مدیریت کرد. به‌ این ترتیب عملکرد مثانه دوباره تحت‌کنترل بیماران درمی‌آید و رفاه و سلامت عمومی‌بهبود می‌یابد.

احتباس ادراری چیست؟

احتباس ادراری به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن فرد قادر به تخلیه کامل مثانه نیست و یا دچار مشکل در دفع ادرار می‌شود. این وضعیت می‌تواند به صورت حاد یا مزمن باشد و ممکن است به دلایل مختلفی از جمله انسداد مجاری ادراری، مشکلات پروستات، اختلالات عصبی، یا ضعف عضلات مثانه ایجاد شود. افراد مبتلا به احتباس ادراری ممکن است احساس فشار در ناحیه شکم یا مثانه داشته باشند و در برخی موارد، نیاز به تخلیه ادرار به شدت احساس شود، ولی نتوانند ادرار را به طور کامل دفع کنند. این مشکل می‌تواند منجر به عوارضی مانند عفونت‌های ادراری، آسیب به مثانه، و اختلال در کیفیت زندگی شود.

علل احتباس ادراری

احتباس ادراری ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. این دلایل می تواند شامل موارد زیر باشد:

• مسدود شدن راه خروجی ادرار از بدن
• داروهایی که برای مشکلات دیگر خود مصرف می کنید.
• مشکلات عصبی که راه ارتباطی مغز و سیستم ادراری شما را با اختلال مواجه می کنند.
• عفونت و تورم که مانع از خروج ادرار از بدن شما می شود.
• عوارض جانبی داروهایی که برای یک عمل جراحی به شما داده می شوند.
• بزرگ شدن پروستات

علائم احتباس ادراری

احتباس ادراری به وضعیتی اطلاق می‌شود که فرد قادر به تخلیه کامل مثانه نیست. متوجه شدن این وضعیت معمولا با نشانه‌های زیر امکان‌پذیر است:

درد و ناراحتی در ناحیه شکم

• افراد ممکن است احساس درد یا فشار در پایین شکم داشته باشند. این درد معمولا به دلیل پرشدن مثانه و فشار آن بر سایر اندام‌ها ایجاد می‌شود.

احساس فوریت ادرار

• احساس نیاز فوری به ادرار کردن، حتی در مواقعی که خروج ادرار ممکن نیست، یکی دیگر از نشانه‌های احتباس ادراری است. این احساس ممکن است به قدری شدید باشد که فرد را نگران کند.

عدم تخلیه کامل مثانه

• پس از تلاش برای ادرار کردن، ممکن است فرد احساس کند که مثانه به طور کامل تخلیه نشده و دارای احساس سنگینی یا پر بودن باشد.

افزایش تعداد دفعات ادرار کردن

• افراد ممکن است متوجه شوند که به طور مکرر و در فواصل کوتاه‌تری از معمول به دستشویی می‌روند، حتی اگر مقدار کمی ادرار تولید شود.

روش‌های تشخیص احتباس ادراری

برای شروع فرآیند درمانی احتباس ادراری، شناخت و تشخیص علت این بیماری ضروری است. با مراجعه به پزشک متخصص، پزشک پس از گرفتن شرح حال بیمار، اقدام به انجام معاینات فیزیکی می کند. در ادامه، برای تشخیص دقیق بیماری و علت بروز آن از روش های آزمایشگاهی استفاده می کند. از جمله این روش ها عبارتند از:

• انجام آزمایش کاتترگذاری برای بررسی میزان حجم باقی مانده از ادرار در مثانه
• انجام فرآیند سیستوسکوپی برای بررسی وجود سنگ مثانه علت انسداد مجرای ادرار
• تصویر برداری به روش سی تی اسکن برای بررسی وجود تومور
• انجام آزمایش اورودینامیک برای بررسی نحوه عملکرد مثانه و مجرای ادراری
• انجام روش الکترومیوگرافی برای بررسی نحوه عملکرد سیگنال های عصبی مثانه

روش های درمان احتباس ادراری

احتباس ادراری یک وضعیت پزشکی جدی است که ممکن است به درمان فوری و متناسب نیاز داشته باشد. در ادامه، روش‌های مختلف درمانی برای مدیریت این مشکل شرح داده شده است:

1. دارودرمانی

• آنتی‌کولینرژیک‌ها: این داروها به کاهش انقباضات غیرضروری مثانه و بهبود تخلیه ادراری کمک می‌کنند.
• محرک‌های بتا: این داروها باعث شل شدن عضلات مثانه و تسهیل تخلیه ادرار می‌شوند.
• هورمون‌ها: در برخی موارد، هورمون‌هایی مانند استروژن در زنان می‌توانند به بهبود عملکرد مثانه کمک کنند.
• آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورت وجود عفونت‌های مجاری ادراری، پروستات یا مثانه، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها ضروری است.
• داروهای شل‌کننده پروستات یا اسفنکترها: این داروها به تسهیل جریان آزادتر ادرار کمک می‌کنند.
• داروهای کاهش‌دهنده اندازه پروستات: در موارد بزرگ شدن پروستات، این داروها می‌توانند موثر باشند.

2. کاتترگذاری

• در مواقع حاد و شدید، اگر بیمار قادر به تخلیه ادرار نباشد یا دچار انسداد شود، استفاده از کاتتر ادراری ضرورت می‌یابد. این روش شامل قرار دادن یک لوله توخالی و نیمه انعطاف‌پذیر است که ادرار را از مثانه جمع‌آوری و به یک کیسه تخلیه منتقل می‌کند.

3. جراحی

اگر درمان‌های دارویی و غیرجراحی مؤثر نباشند، جراحی ممکن است گزینه مناسب‌تری باشد. برخی از گزینه‌های جراحی شامل:

• اعمال سوزن و گرما از طریق مجرای ادرار: این روش برای کاهش اندازه پروستات و تسهیل تخلیه ادرار استفاده می‌شود.
• اورتروتومی: در این روش، منفذ تنگ مجرای ادرار باز می‌شود.
• برداشتن پروستات از طریق مجرای ادرار (TURP): در این روش بافت اضافی پروستات که مجرای ادرار را مسدود کرده، برداشته می‌شود.
• برداشتن کامل پروستات: در موارد شدیدتر، ممکن است پروستات به طور کامل برداشته شود.

جراحی‌های دیگری مانند لاپاروسکوپی، که تنها از چند برش کوچک استفاده می‌کند، نیز در موارد پیچیده‌تر انجام می‌شود. برخی از این جراحی‌ها شامل:

• برداشتن بافت سرطانی پروستات
• برداشتن رحم در صورت بزرگی غیرطبیعی یا تحت تاثیر شرایط پزشکی
• رفع سیستوسل یا رکتوسل: این عمل شامل بازگرداندن مثانه یا رکتوم به موقعیت صحیح در بدن است.
• حذف تومورهای سرطانی در مجرای ادرار یا مثانه
• برداشتن سایر تومورها یا سرطان‌های اندام‌های لگنی

این روش‌ها به صورت فردی یا ترکیبی می‌توانند برای درمان احتباس ادراری بسته به شدت و علت آن مورد استفاده قرار گیرند.

پیشگیری از احتباس ادراری

پیشگیری از احتباس ادراری می‌تواند از طریق تغییرات در سبک زندگی و مراقبت‌های بهداشتی مؤثر باشد. در ادامه، به برخی از روش‌های پیشگیری اشاره می‌شود:

1. تغییرات در سبک زندگی

• رژیم غذایی غنی از فیبر: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات می‌تواند به کاهش یبوست کمک کند و تخلیه مثانه را آسان‌تر کند.
• فعالیت فیزیکی منظم: ورزش و فعالیت بدنی منظم به بهبود عملکرد مثانه و جلوگیری از مشکلات ادراری کمک می‌کند.
• کنترل وزن: وزن اضافی می‌تواند فشار زیادی به مثانه و عضلات لگن وارد کند. کاهش وزن می‌تواند به پیشگیری از احتباس ادراری کمک کند.

2. مصرف مایعات کافی

• آب کافی: مصرف 8-10 لیوان آب در روز می‌تواند به عملکرد طبیعی مثانه کمک کند، مگر اینکه پزشک محدودیتی برای مصرف مایعات تجویز کرده باشد.
• نوشیدنی‌های محرک مثانه: نوشیدنی‌هایی مانند کافئین و الکل می‌توانند مثانه را تحریک کرده و ادرار را افزایش دهند. مصرف این نوشیدنی‌ها باید محدود شود.

3. پیگیری درمان‌های مرتبط

• مدیریت بیماری‌های مزمن: بیماری‌هایی مانند دیابت، مشکلات پروستات یا عفونت‌های ادراری می‌توانند بر عملکرد مثانه تأثیر بگذارند. مدیریت و درمان این مشکلات می‌تواند به حفظ سلامت مثانه کمک کند.
• مصرف داروها: در صورت تجویز دارو توسط پزشک برای بهبود عملکرد مثانه یا پیشگیری از احتباس ادراری، مصرف منظم آن‌ها بسیار مهم است.

4. مراجعه منظم به پزشک

• معاینات دوره‌ای: مراجعه منظم به پزشک برای بررسی عملکرد مثانه و مشکلات ادراری می‌تواند به شناسایی مشکلات قبل از وقوع آن‌ها کمک کند.
• مشورت با متخصصین: در صورت بروز علائم احتباس ادراری، مراجعه به متخصصان اورولوژی ضروری است تا مشکلات تشخیص و درمان شوند.

این اقدامات می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به احتباس ادراری و حفظ سلامت مثانه کمک کنند.

سوالات متداول

آیا احتباس ادراری خطرناک است؟

• بله، اگر به درستی درمان نشود می‌تواند منجر به عفونت‌های مجاری ادراری و آسیب به کلیه‌ها شود.

آیا استرس می‌تواند باعث احتباس ادراری شود؟

• بله، استرس و اضطراب می‌توانند تأثیرات منفی بر روی عملکرد مثانه داشته باشند و منجر به احتباس ادراری شوند.

آیا احتباس ادراری می‌تواند به صورت ناگهانی رخ دهد؟

• بله، در برخی موارد احتباس ادراری ممکن است به صورت ناگهانی و بدون هشدار قبلی اتفاق بیفتد.

آیا بزرگ شدن پروستات می‌تواند باعث احتباس ادراری شود؟

• بله، بزرگ شدن پروستات می‌تواند مسیر خروجی مثانه را مسدود کرده و باعث احتباس ادراری شود.

آیا زنان هم ممکن است دچار احتباس ادراری شوند؟

• بله، اگرچه این مشکل بیشتر در مردان رخ می‌دهد، اما زنان نیز ممکن است به دلایل مختلف دچار احتباس ادراری شوند.

آیا احتباس ادراری خود به خود برطرف می‌شود؟

• در برخی موارد خفیف، ممکن است احتباس ادراری بهبود یابد، اما اغلب نیاز به درمان تخصصی دارد.

آیا ورزش می‌تواند به پیشگیری از احتباس ادراری کمک کند؟

• بله، ورزش‌های تقویتی برای عضلات لگن ممکن است به پیشگیری از احتباس ادراری کمک کنند.

آیا باید پرهیزهای غذایی را در احتباس ادراری رعایت کرد؟

• بله، غذاها و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مصرف نکنید.

آیا احتباس ادراری ناشی از تنگی مجرای ادرار می‌تواند یک بیماری مزمن باشد؟

• بله، ممکن است مزمن باشد.

آیا احتباس ادراری ناشی از تنگی مجرای ادرار ممکن است دوباره رخ دهد؟

• بله، بروز مجدد این عارضه، بین 2٪ تا 36.4٪ متغیر است.

شدت تنگی مجرای ادرار چگونه بر درمان احتباس ادراری تأثیر گذار است؟

• شدت تنگی مجرای ادرار می‌تواند بر نوع درمان توصیه شده برای احتباس ادراری تأثیر بگذارد. به طور کلی، اگر تنگی خفیف باشد، ممکن است درمان‌های کم تهاجمی مانند دیلاتاسیون مجرای ادرار یا اورتروتومی توصیه شوند؛ اما برای موارد شدیدتر ممکن است جراحی باز توصیه گردد.

نتیجه‌گیری

احتباس ادراری یکی از مشکلاتی است که می‌تواند تأثیرات زیادی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد. این مشکل در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می‌تواند به عوارض جدی مانند عفونت و آسیب‌های کلیوی منجر شود. با توجه به علائم و علل مختلف احتباس ادراری، مراجعه به پزشک و پیگیری درمان‌های مناسب اهمیت بالایی دارد. انتخاب روش درمانی مناسب به علت احتباس ادراری، شدت علائم، و وضعیت کلی سلامتی فرد بستگی دارد. بنابراین، مشاوره با پزشک متخصص ضروری است تا بهترین گزینه درمانی انتخاب شود.همچنین، تغییرات در سبک زندگی و رعایت توصیه‌های پیشگیرانه می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به این مشکل کمک کنند.

• عمل جراحی رفلاکس ادراری چگونه انجام می شود؟
  تاریخ انتشار : 1402-12-26تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24


• پاسخ به سوالات شایع درباره بی اختیاری ادرار
  تاریخ انتشار : 1403-03-17تاریخ بروز رسانی : 1403-03-20


• خون در ادرار نشانه چیست و آیا وجود خون در ادرار خطرناک است؟
  تاریخ انتشار : 1402-10-10تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24


• بررسی ناهنجاری مادرزادی مجاری ادراری
  تاریخ انتشار : 1402-08-19تاریخ بروز رسانی : 1403-04-29


• روش های درمان ناهنجاری های مادرزادی مجرای ادرار
  تاریخ انتشار : 1403-04-29تاریخ بروز رسانی : 1403-04-30