بی اختیاری ادراری در زنان، مردان، کودکان و افراد مسن

سیستم ادراری از کلیه ها، مثانه، حالب و پیشابراه تشکیل شده است. ادرار با تصفیه خون در کلیه ها تشکیل می گردد و سپس از طریق حالب به مثانه وارد می گردد. سپس ادرار در مثانه ذخیره می گردد و پس از پر شدن مثانه، اسفنکتر انتهایی آن باز می گردد و ادرار از طریق پیشابراه از بدن خارج می گردد. در صورت بروز اختلال در عملکرد سیستم فوق، بی اختیاری ادراری رخ می دهد. به نشت ادرار خارج از کنترل ادرار از مثانه، بی اختیاری ادرار (Urinary incontinence) گفته می شود. اگرچه که احتمال بی اختیاری ادرار با افزایش سن بالاتر می رود؛ ولی بی اختیاری بخشی از روند طبیعی سالمندی محسوب نمی گردد و برخلاف تصور بسیاری از مردم روش های درمانی متعددی برای بهبود و درمان آن به وجود آمده اند.

شایع ترین علل بی اختیاری ادرار چیست؟

بی اختیاری ادرار می تواند توسط عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله:

ضعف عضلات کف لگن

عضلات کف لگن از مثانه و مجرای ادرار حمایت می کنند. ضعف این ماهیچه ها می تواند منجر به بی اختیاری ادرار استرسی شود. همانطور که گفته شد افزایش فشار شکمی به دلیل عدم حمایت کافی باعث نشت ادرار از مثانه می شود. این مسئله بیشتر از آن که در آقایان رخ دهد در خانم ها مشاهده می شود. در واقع اصلی ترین علت بی اختیاری ادرار در زنان همین مورد است.

بیش فعالی عضلات مثانه

ماهیچه های مثانه می توانند بیش از حد فعال شوند و باعث میل ناگهانی و شدید برای ادرار کردن شوند. این مسئله می تواند منجر به بی اختیاری در خرورج ادرار به صورت فوری شود. در واقع علت اصلی موارد فوری، بیش فعالی عضلات غیر ارادی مثانه است.

آسیب عصبی

آسیب عصبی می تواند در ارتباط بین مغز و مثانه اختلال ایجاد کند و منجر به بی اختیاری ادرار شود.دیابت، مولتیپل اسکلروزیس یا آسیب های نخاعی می توانند تنها برخی از مشکلات عصبی باشند که در ارتباط مغز و مثانه مشکل و اختلال ایجاد کنند.

برخی بیماری های و مصرف داروهای خاص

برخی شرایط پزشکی و داروها می توانند باعث بی اختیاری ادرار شوند. به عنوان مثال عفونت های دستگاه ادراری، مشکلات پروستات و داروهایی که بر عملکرد مثانه تأثیر می گذارد می توانند به صورت مستقیم و غیر مستقیم روی تخلیه غیر ارادی مثانه تأثیر بگذارند.

شکل گیری ناکامل عضلات پایین تنه

در برخی موارد کودکان، نوجوانان و یا حتی جوانان ممکن است به دلیل ناکامل بودن تشکیل عضلات و یا عدم رشد و توسعه کافی، مکرراً دچار بی اختیاری خروج ادرار شوند. در واقع یک علت بی اختیاری ادرار در مردان جوان و سنین پایین تر ممکن است همین مسئله بسیار ساده اما قابل توجه باشد.

عوامل خطر بی اختیاری ادراری

• سن و جنسیت: همانطور که اشاره شد این مشکل در زنان شایع تر از مردان است و احتمال بروز آن با افزایش سن بیشتر هم می شود.
• بارداری و زایمان: بارداری و زایمان می تواند ضعیف شدن عضلات کف لگن شده و منجر به کاهش کنترل بر تخلیه ادرار شوند.
• یائسگی: تغییرات هورمونی که در دوران یائسگی رخ می دهد می تواند منجر کاهش حمایت از مجرای اداری شود.
• چاقی: چاقی می تواند فشار روی مثانه و عضلات کف لگن را افزایش دهد.
• سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی بی اختیاری ادرار می تواند خطر ابتلا به این بیماری را در مردان و زنان افزایش دهد.

انواع بی اختیاری ادرار

بسیاری از افراد مبتلا به بی اختیاری ادرار، با مقداری ترشح از ادرار روبرو می شوند. برخی انواع بی اختیاری عبارت است از:

• بی اختیاری استرسی: در این نوع بی اختیاری، ادرار در پی فشار وارده به مثانه هنگام سرفه، عطسه، خندیدن، ورزش کردن و یا بلند کردن اجسام سنگین تراوش می کند.
• بی اختیاری اضطراری: فرد نیاز فوری به دفع ادرار پیدا می کند. این نوع بی اختیاری می تواند به دلیل شرایطی مانند عفونت ها، اختلالات عصبی و یا دیابت ایجاد شود.
• بی اختیاری سرریزی: فرد به صورت مکرر و ادامه دار و به دلیل عدم تخلیه کامل مثانه، ترشح ادرار دارد.
• بی اختیاری عملکردی: اختلالات ذهنی و فیزیکی می توانند مانع رفتن فرد به دستشویی شوند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به آرتروز قادر به درآوردن سریع لباس های خود نیستند.

عوارض بی اختیاری ادراری

عوارض بی‌اختیاری ادرار مزمن عبارتند از:

• مشکلات پوستی: بثورات، عفونت‌های پوستی و زخم‌ها می‌توانند در پوست نواحی که دائماً مرطوب هستند، ایجاد شوند.
• عفونت‌های دستگاه ادراری: بی‌اختیاری ادراری خطر ابتلا به عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری را افزایش می‌دهد.
• تأثیر بر زندگی شخصی: بی‌اختیاری ادرار می‌تواند روابط اجتماعی، کاری و شخصی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

تشخیص علت بی اختیاری ادرار

تعیین نوع بی‌اختیاری ادرار اغلب به پزشک برای تشخیص نوع بی‌اختیاری کمک‌می‌کند و مسیر درمانی را مشخص می‌کند. پس از بررسی سابقه‌ی پزشکی و معاینه‌ی جسمانی، یک مانور ساده مانند سرفه برای نشان‌دادن بی‌اختیاری انجام می‌شود و آزمایش‌های زیر درخواست می‌شود:

• آزمایش ادرار: نمونه‌ای از ادرار برای بررسی علائم عفونت، وجود خون یا سایر اختلالات، گرفته‌ می‌شود.
• ثبت اطلاعات مثانه: برای چند روز اطلاعاتی شامل مقدار مایع مصرفی، زمان ادرار کردن، مقدار ادرار تولیدی، نیاز فوری به ادرار کردن و تعدادی دفعات بی‌اختیاری را ثبت می‌کنید.
• اندازه‌گیری باقی‌مانده‌ی ادرار: برای اندازه‌گیری حجم ادرار در ظرف مخصوص اندازه‌گیری، ادرار کنید. سپس پزشک با استفاده از کاتتر یا سونوگرافی حجم ادرار باقی‌مانده در مثانه را اندازه‌گیری می‌کند. حجم زیاد ادرار باقی‌مانده در مثانه ممکن است نشان‌دهنده‌ی انسداد در دستگاه ادراری و یا مشکلاتی در اعصاب و یا عضلات مثانه باشد.

درمان بی اختیاری ادرار

شیوه عملکرد درمان دارویی عمدتاً با کاهش انقباضات مثانه و در نتیجه کاهش فشار مثانه و در برخی داروها با افزایش قدرت عضلانی اسفنگتر مجرای ادراری است. اولین درمان دارویی، داروهای آنتی موسکارینی هستند که هم در درمان مثانه بیش‌فعال و هم بی اختیاری ادراری فوریتی مؤثر بوده‌اند. این داروها عمدتاً با بلوک گیرنده‌ای موسکارینی در عضله دترسور مثانه باعث کاهش انقباض عضله دترسورو در نتیجه کاهش احساس فوریت ادرار و بی اختیاری فوریتی و کاهش تکرار ادرار می‌شوند. این داروها مانند اکسی بوتنین، تولترودین و سولیفناسین توسط پزشک تجویز می‌شوند. در صورت بهبود علائم، بیمار می‌تواند تا 6 ماه از دارو استفاده نماید و سپس تدریجاً کم کند.

دولوکستین: تنها دارویی که مجوز (FDA) را جهت درمان دارویی بی اختیاری ادراری استرسی دارد و با افزایش قدرت اسفنگتر مجرای ادراری مانع از ریزش ادرار می‌شود.

استروژن: مصرف خوراکی آن باعث تشدید بی‌اختیاری ادراری میشود؛ ولی مصرف کرم موضعی آن در خانم‌های یائسه باعث کاهش عفونت ادراری و بهبود مخاط سیستم ادراری و کمک به کنترل ادرار می‌شود.

درمان‌های جراحی بی اختیاری ادراری در زنان

نکته مهم قبل از انتخاب هرگونه عمل جراحی توسط پزشک، استفاده از ارزیابی دقیق قبل از عمل و انجام حتمی تست یورودینامیک (نوار مثانه) است. این تست جهت افتراق انواع بی اختیاری ادراری و انتخاب بهترین نوع عمل برای بیماران ضروری است و بدون انجام آن احتمال شکست جراحی بالا است. علاوه بر این جراح باید با معاینه دقیق، پرولاپس های لگنی را نیز بررسی کند. در صورتیکه علاوه بر بی اختیاری ادراری، افتادگی مثانه، رحم و یا رکتوم وجود داشته باشد، باید همراه با جراحی بی اختیاری ادراری، پرولاپس ها هم ترمیم گردند.

روش‌های جراحی برای بی اختیاری ادراری عمدتاً سه دسته‌اند:

الف- روش‌های جراحی شکمی مانند روش برچ که هم به‌صورت باز و هم لاپاراسکوپیک انجام می‌شود. این روش جزء جراحی های شکمی است و سالها شیوه اصلی برای درمان بی اختیاری ادراری بوده است. در این جراحی بخش‌های طرفی و قدامی واژن با نخ‌های غیرقابل جذب به لیگمان کوپر فیکس می‌شوند. این عمل هم به‌صورت باز و هم لاپاراسکوپیک انجام می‌گردد.

ب- روش‌های جراحی از طرق واژن مانند اسلینگ مجرای میانی با مش، اسلینگ با فاشیای عضله زکتوس

روش اسلینگ با فاشیای خود بیمار

در این شیوه معمولاً از فاشیای رکتوس یا فاشیالاتای بیمار استفاده میشود. نواری به عرض 2 1 سانت به طول مناسب برداشته و زیر گردن مثانه گذاشته می‌شود.

روش اسلینگ مجرای میانی مجرای با مش

در این شیوه یک عدد مش پلی پروپیلین با عرض 2-1 سانت زیر قسمت میانی مجرا گذاشته می‌شود و با ابزار مخصوص دو طرف مش یا از سوراخ های ابتوراتور دو طرف خارج میشود یا از پشت استخوان عانه عبور میکنند. در حال حاضر این شیوه یکی از شایع‌ترین روشهای جراحی بی اختیاری ادراری استرسی است. موفقیت درمان با این روش 90 -75 درصد بوده و عوارض آن کمتر از روش برچ است.

ج- روش‌های آندوسکوپی که تزریق مواد حجم دهنده از طریق آندوسکوپی در گردن مثانه انجام میشود. در این شیوه که با مواد مختلفی مثل چربی، کلاژن و حتی سلول‌های بنیادی انجام‌شده، با اثر کوتاه‌مدت و اثربخشی کمی همراه بوده است.

بطور خلاصه در حال حاضر روش اسلینگ با فاشیای رکتوس و روش اسلینگ مجرای میانی با مش پلی پروپیلن یا همان MUS روش های پیشنهادی اول جهت درمان جراحی بی اختیاری ادراری استرسی میباشند.

پیشگیری از بی اختیاری ادراری

همیشه نمی‌توان مانع از بروز بی اختیاری ادراری شد؛ اما برای کاهش خطر ابتلا به این وضعیت می‌توانید:

• وزن سالم خود را حفظ کنید.
• ورزش کف لگن را تمرین کنید.
• از کافئین، الکل و غذاهای اسیدی که باعث تحریک مثانه می‌شود بپرهیزید.
• فیبر بیشتری مصرف کنید که مانع از یبوست، یکی از دلایل بی اختیاری، می‌شود .
• سیگار نکشید یا برای ترک سیگار کمک بگیرید.

• پیامدهای بد نگه داشتن ادرار
  تاریخ انتشار : 1397-06-03تاریخ بروز رسانی : 1403-09-09


• تکرر ادرار نشانه چيست؟
  تاریخ انتشار : 1396-08-04تاریخ بروز رسانی : 1403-04-28


• علت و درمان سوزش ادرار در زنان
  تاریخ انتشار : 1402-10-08تاریخ بروز رسانی : 1403-04-24